Ως ωοθηκική κύστη χαρακτηρίζεται οποιαδήποτε συλλογή υγρού η οποία περιβάλλεται απο ένα λεπτό τοίχωμα και αναπτύσσεται μέσα στην ωοθήκη. Το μέγεθος τους ποικίλλει, από λίγα χιλιοστά έως αρκετά εκατοστά. Στην πλειοψηφία τους πρόκειται για καλοήθεις σχηματισμούς που δεν προκαλούν συμπτώματα. Εμφανίζονται σε γυναίκες όλων των ηλικιών, με μεγαλύτερη συχνότητα σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας.
Τύποι κύστεων
1. Λειτουργικές κύστεις: αποτελούν την πλειοψηφία, εμφανίζονται σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας και σχετίζονται με διαταραχές ωορρηξίας.
Διακρίνονται σε:
- Ωοθηλακική κύστη η οποία δημιουργείται όταν ένα ωοθηλάκιο μεγαλώνει και δε ρήγνυται (σχετίζεται συχνά με τη θεραπεία υπογονιμότητας).
- Κύστη ωχρού σωματίου: δημιουργείται όταν το ωχρό σωμάτιο γεμίσει με υγρό ή\και αίμα (αιμορραγική κύστη).
Οι λειτουργικές κύστεις μπορούν να φτάσουν τα 6-7 εκατοστά και συνήθως δε χρήζουν θεραπείας, καθώς εξαφανίζονται από μόνες τους μέσα σε μερικούς μήνες.
2. Μη λειτουργικές κύστεις, που διακρίνονται σε:
i. Δερμοειδής κύστη ή καλόηθες ώριμο κυστικό τεράτωμα
ii. Ορώδες κυσταδένωμα
iii. Ενδομήτρια κύστη (παρατηρείται σε ενδομητρίωση ωοθηκών)
iv. Βλεννώδες κυσταδένωμα
v. Ογκογενή κύστη
vi. Αιμορρογική ωοθηκική κύστη
vii. Παραωοθηκική κύστη
viii. Κυστικό αδενοϊνωμα
3. Πολυκυστική ωοθήκη: η ωοθήκη έχει αυξημένο μέγεθος και αυτό χαρακτηρίζεται από την παρουσία μικρών κύστεων στην περιφέρειά της. Απαντάται κυρίως σε γυναίκες με ενδοκρινικά νοσήματα και λιγότερο συχνά σε υγιείς γυναίκες. Οι πολυκυστικές ωοθήκες διαφοροποιούνται απο το πολυκυστικό ωοθηκικό σύνδρομο, το οποίο ορίζεται από την παρουσία και άλλων συμπτωμάτων, εκτός της χαρακτηριστικής μορφολογίας των ωοθηκών.
Κλινική εικόνα
Οι περισσότερες ωοθηκικές κύστεις είναι καλοήθεις και δεν προκαλούν συμπτώματα. Πιθανά συμπτώματα είναι:
- Ήπιος ή έντονος πόνος , συνεχής ή διακεκομμένος, με σταδιακή ή αιφνίδια έναρξη, με ή χωρίς αίσθημα δυσφορίας στην κάτω κοιλιακή χώρα, τον κόλπο ή την οσφύ.
- Πόνο κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής.
- Πόνος κατά τη διάρκεια της έμμηνου ρύσης.
- Οι μεγαλύτερες κύστεις ενδέχεται να συστραφούν ή να προκαλέσουν συστροφή της ωοθήκης. Αυτό διακόπτει τη ροή αίματος προς την ωοθήκη προκαλώντας ισχαιμία. Παρουσιάζεται με αιφνίδιας έναρξης, έντονο πόνο στην κάτω κοιλία.
- Διαταραχές στην έμμηνο ρύση της γυναίκας ως προς τη συχνότητα ή/και τη ροή του αίματος.
- Πιεστικά φαινόμενα όπως δυσκοιλιότητα και συχνοουρία.
- Αύξηση βάρους.
- Έντονη τριχοφυία.
- Ναυτία ή εμετός.
- Υπογονιμότητα.
- Αίσθημα πληρότητας, πίεσης ή τάσης στην κοιλιακή χώρα.
- Έκκριση ορμονών απο τις κύστεις, προκαλώντας ασυνήθη συμπτώματα.
Διάγνωση
- Υπερηχογράφημα
- Αξονική ή Μαγνητική τομογραφία
Θεραπεία
Η θεραπεία εξαρτάται απο διάφορους παράγοντες όπως:
- Η ηλικία της γυναίκας, εάν βρίσκεται σε αναπαραγωγική ηλικία ή στην εμμηνόπαυση.
- Το μέγεθος της κύστης.
- Η μορφή του περιεχομένου (παρουσία διαφραγμάτων ή συμπαγών στοιχείων).
- Η παρουσία ή όχι συμπτωμάτων.
Πολλές κύστεις έχουν ιδιαίτερα μικρό μέγεθος, και εξαφανίζονται μόνες τους. Γι’αυτό το λόγο η αναμονή μερικών μηνών συνήθως κρίνεται απαραίτητη, ώστε να εξαλειφθεί η πιθανότητα να υποβληθεί η γυναίκα ΑΔΙΚΑ σε χειρουργείο. Στα πλαίσια της παρακολούθησης η γυναίκα υποβάλλεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα σε υπερηχογραφικούς ελέγχους.
Κύστεις που παραμένουν πέραν των 3 μηνών ή εμφανίζονται σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση ή αυξάνουν σε μέγεθος ή παρουσιάζουν διαφράγματα ή συμπαγή στοιχεία μπορεί να υποδηλώνουν ή να υποκρύπτουν κάποια πιο σοβαρή ασθένεια. Ειδικά οι γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου ωοθηκών, επί ενδείξεων, θα πρέπει να διερευνούνται με λαπαροσκόπηση. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρησιμοποιείται συνήθως η τεχνική του Single Port (Μονής Οπής), κατά την οποία η επέμβαση πραγματοποιείται μέσω μόνο μίας οπής διαμέτρου 1,9 εκ. στον ομφαλό. Η ασθενής επιστρέφει σπίτι της αυθημερόν.
Αναλόγως την πάθηση είτε αφαιρείται μόνο η κύστη και διατηρείται ανέπαφη η ωοθήκη, είτε απομακρύνεται και η ωοθήκη.
Πότε μία κύστη χαρακτηρίζεται επικίνδυνη/ύποπτη
- Η μορφολογία αποτελεί το σημαντικότερο διαγνωστικό δείκτη: μία σύνθετη κύστη, πολύχωρη με ή χωρίς συμπαγή στοιχεία ή μία κύστη με πεπαχυσμένο τοίχωμα έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να περιέχει κακοήθη στοιχεία.
- Παρουσία κύστης σε γυναίκα που βρίσκεται στην εμμηνόπαυση.
- Παρουσία κύστης σε γυναίκες που λαμβάνουν αντισυλληπτικά.
Ca 125: Χρησιμοποιείται ως δείκτης παρακολούθησης στον καρκίνο των ωοθηκών και παρατηρείται αυξημένο στο 80% των γυναικών με προχωρημένο καρκίνο ωοθηκών. Πρέπει να τονιστεί πως δεν πρόκειται για ειδικό δείκτη καρκίνου, καθώς αυξάνεται σε πολλές καλοήθεις περιπτώσεις όπως φλεγμονές της πυέλου, ινομυώματα, ενδομητρίωση, ηπατική νόσο, κύηση κτλ. Επίσης μπορεί να αυξηθεί και σε άλλες μορφές καρκίνου, όπως στον καρκίνο του πνεύμονα, του μαστού, του παγκρέατος κ.α.
